Tạp chí Hobo #15 – Paris, tháng Mười Hai năm 2012. Sau khi dịch và xuất bản một số trích đoạn từ cuốn sách nói về sách đầy nhiệt tình của anh: First Inventory After the Apocalypse, tôi gặp Frédéric lần đầu trong một bữa trưa ở Allard, Quận 6. Kể từ lúc đó tôi bắt đầu nhận ra anh là một nhân vật nổi tiếng và viết lách nhiều tới nhường nào. Chương trình Le Cercle của anh toát lên một sự thông minh và dí dỏm và, cùng với The Walking Dead, đó là chương trình ưa thích của tôi trên truyền hình. Anh đã viết chín cuốn tiểu thuyết trong đó anh đôi khi tiểu thuyết hóa cuộc đời của chính mình, thường xuyên châm biếm xã hội tiêu dùng, và luôn luôn đặt ra những câu hỏi mang tính siêu hình. Anh là một trong những người đầu tiên ký vào bản tuyên bố phản đối luật mới trừng phạt khách mua dâm ở Pháp và với tôi anh đại diện cho phe tự do của một đất nước vốn được biết tới nhờ các cuộc cách mạng và phong trào Khai sáng: anh lập ra Prix de Flore [một giải thưởng văn học Pháp], tiếp tục duy trì hình ảnh của Hemingway trong Hội hè miên man, bảo vệ những thiết chế như L’Ami Louis…
Shawn Dogimont — Tôi thấy dường như anh đã tự tạo ra một sự nghiệp riêng cho mình. Tôi thấy điều này gợi cảm hứng rất lớn vì nó dựa trên tài năng và những mối quan tâm kinh điển, đam mê văn chương của anh, và tôi băn khoăn không biết một hành trình sự nghiệp như của anh liệu có thể tồn tại ở một nơi nào khác ngoài Paris hay không, nơi mà phê bình phim là mối quan tâm hàng đầu của truyền thông nhưng vẫn có một tình yêu dành cho sách giấy… Anh đã xuất bản chín cuốn tiểu thuyết và đã đạo diễn một bộ phim. Anh chạm tới mọi thứ mà tôi vẫn mơ tưởng là mình sẽ làm.
Frédéric Beigbeder — Tôi đồng ý với anh – điều đó là không thể có ở một nơi nào khác bởi ở Paris anh có văn hóa điện ảnh của tác giả (cinéma d’auteur), câu chuyện về một làn sóng mới cơ bản nói rằng: khi anh là một nhà văn, anh có thể là một đạo diễn. Vì François Truffaut là một nhà phê bình phim, vì Sacha Guitry và Marcel Pagnol đạo diễn phim, và Jean Cocteau cũng thế. Vì thế anh không có một bức tường ngăn giữa viết lách và đạo diễn phim. Ở Pháp trước đây nhiều đạo diễn cũng là nhà văn, và giờ vẫn thế. Đó chính là khác biệt chính. Khi tôi nói với Jay McInerney “Tôi sắp đạo diễn một bộ phim” anh ấy đã nói “wow, nhưng trước anh có học trường điện ảnh không?” Dĩ nhiên là không, tôi chỉ là một nhà văn nhưng ở Pháp khi anh là một nhà văn điều đó nghĩa là anh là một người kể chuyện và anh có thể kể câu chuyện của mình với ngòi bút là máy quay (‘la camera stylo’). Ở đây máy quay giống như một ngòi bút còn ở Mỹ thì khác, ở đó có văn hóa [làm phim] xoay quanh Hollywood, kỹ thuật, và nếu anh không biết mọi thứ về phim ảnh thì anh bị coi như ở trình độ vỡ lòng, tôi cho là thế, và có thể đúng là thế, tôi không biết, bởi vì có nhiều bộ phim dở do các nhà văn làm ra trong đó người ta cứ nói liên tục hàng giờ đồng hồ nhưng ‘c’est permis en France’ [ở Pháp được phép thế]. Mọi chuyện bắt đầu là bởi khi mười tám tuổi tôi đã tổ chức party. Trước khi hoạt động nghệ thuật tôi được biết tới nhờ cuộc sống về đêm và tôi đã mời rất nhiều khách tới những buổi dạ hội hóa trang hay những thứ tương tự thế. Vì thế tôi đã trở thành ‘figure de la nuit’ [tay chơi đêm], ‘un noctambule’ [một con cú đêm] và bắt đầu viết bài cho các tạp chí về cuộc sống ban đêm. Những gì tôi viết với một số người dường như cũng vui nhộn bởi vậy tôi đã xuất bản một cuốn tiểu thuyết, rồi được gọi tới làm việc tại một công ty quảng cáo và làm host trên truyền hình. Tôi đã trở thành một nhân vật trước khi tôi kịp làm gì. Tôi như là một Kim Kardashian của thập kỷ 80. [cười] Điều đó không có nghĩa là tôi không có năng lực nhưng đó là một chuỗi những ngẫu nhiên, từ cái này nối sang cái khác, đó là lý do tại sao tôi lại làm nhiều việc.
— Trong tất cả những việc đó thì ‘âme’ [đam mê] của anh nằm ở đâu, công việc nào anh cảm thấy thoải mái nhất?
— Tất cả những việc này đều liên quan tới viết lách. Nếu anh làm một show truyền hình anh bắt đầu với các câu hỏi mà anh muốn hỏi hoặc những gì mà anh muốn nói. Nếu anh làm phim anh phải viết kịch bản. Nếu anh viết sách thì anh viết. Nếu anh viết bài cho một tạp chí thì nó cũng là viết. Bởi thế mọi thứ đều bắt đầu với viết lách ở một thời điểm nào đó, trừ phi là anh tổ chức party. À, thế thì anh vẫn phải viết giấy mời sao cho mọi người muốn tới dự. Tất cả các dạng biểu đạt này tuy khác nhau nhưng đều bắt đầu bằng việc một người ngồi một mình trong phòng gãi đầu nghĩ xem nên nói gì.
— Anh thích tưởng tượng ra các câu chuyện từ ý tưởng vu vơ hơn hay, phần nào đó, pha trộn giữa những trải nghiệm sống và cá tính của chính mình? Điều đó hẳn là vui.
— Đó là một từ khóa đấy. Lúc nào tôi cũng sợ buồn chán. Văn học là hơn thế, nó là một trò chơi, là chơi với hình ảnh của anh, đặt bản thân anh vào một quyển sách cho phép anh nói dối mọi người và nói như Aragon ‘le mentir vrai’ những lời dối trá thành thực hay như Cocteau “je suis un mensonge qui dit toujours la vérité”. Tôi là một sự dối trá luôn nói sự thực và tôi nghĩ tiểu thuyết chính là vậy. Tôi thích đọc tiểu thuyết của Charles Bukowsky hoặc Bret Easton Ellis nơi anh nghĩ có thể đó là tác giả, nhưng anh không chắc lắm, còn họ chơi với ý tưởng này, và chơi với độc giả. Pha trộn giữa tưởng tượng và tiểu sử tự thuật là điều tôi thích hơn cả bởi mọi người đi theo anh, nếu anh làm họ tin, họ sẽ muốn tiếp tục lật trang sách. Nếu tôi viết truyện về một nông dân Ukraina nghèo khổ thì sẽ chẳng ai tin những gì tôi nói. Nếu tôi viết về một gã ở Pháp có một cuộc đời rỗng tuyếch, thì mọi người lại đi theo tôi. [cười]
— Họ sẽ nói: anh ta biết anh ta đang nói gì.
— Chính xác. Nếu tôi kể chuyện một gã bị bắt vì dùng cocaine trên ca-pô xe ở ngoài phố, mọi người sẽ biết nó là thật, nên đó là một khởi đầu tốt.
— Có vấn đề xã hội tương tự giữa Octave Parrango, bản dạng khác của anh trong 99 francs, và Patrick Bateman hay người dẫn chuyện vô danh của Bret Easton Ellis trong Fight Club?
— Ồ chắc chắn có. Khi phim của David Fincher ra rạp tôi đã rất buồn vì tôi đã quá hâm mộ nó. Khi đó tôi đang viết 99 francs và tôi đã nghĩ “khỉ thật, hắn đã làm trước mình.” Khi đó tôi đang cố gắng mô tả sự điên rồ của quảng cáo, sức mạnh của quảng cáo bằng cách sử dụng chính các kỹ thuật quảng cáo. Cuốn sách đó đầy rẫy những dòng tên tác giả và slogan, nên nó giống như dùng chính thứ vũ khí mà quảng cáo dùng để gây ảnh hưởng tới chúng ta để chống lại họ. Dạng biểu đạt/viết lách này rất Mỹ, rất thu hút, rất lôi cuốn, như Elis hay McInerney đã làm trong thập niên 80. Tôi chịu ảnh hưởng của cả hai người đó. Elis nhiều hơn bởi vì anh ta rất cực đoan, McInerney có lẽ lãng mạn và dịu dàng hơn.
— Điều gì đã thu hút anh tới với đời sống và văn chương Bắc Mỹ?
— Là thế này: Tôi yêu văn học Pháp ngữ, vì là tiếng mẹ đẻ nên tôi đọc rất nhiều thơ và tiểu thuyết bằng tiếng Pháp. Người Mỹ, họ kể chuyện. Có lẽ ở thế kỷ 20 chúng ta đã tìm kiếm những ngôn ngữ mới và những trải nghiệm mới, kiểu ‘nouveau roman’ [tiểu thuyết kiểu mới] mà ở đó anh từ chối kể chuyện, và một phần của nó với tôi trở nên quá trừu tượng. Đó là lý do tại sao tôi thích đọc những tiểu thuyết thật sự với các nhân vật và tình huống mô tả thời đại của chúng ta. Có thể là Hemmingway, Fitzgerald, nhưng cũng có thể là Tom Wolf nữa. Tham vọng này, nó là tham vọng của người Pháp ở thế kỷ 19. Ví dụ Zola và Stendhal. Stendhal nói tiểu thuyết là một tấm gương phản chiếu thực tế. Vậy là người Mỹ đang viết tiểu thuyết Pháp thế kỷ 19. Kể cả Bukowski cũng nói ông ấy chịu ảnh hưởng của Zola và Céline. Tôi chịu ảnh hưởng của người Mỹ bởi họ chịu ảnh hưởng của những nhà văn mà tôi yêu. Cả người Nga nữa. Người Nga và người Mỹ đều có tham vọng tổng kết thế giới, nâng niu thế giới. Vì thế anh đọc truyện cũng là anh đang nhìn vào chính mình trong gương.
— Đoạn trích này từ Things: A Story of the Sixties của George Perec làm anh lập tức nghĩ tới điều gì?
“Than ôi, khá thường xuyên, phải nói thực, họ đã thất vọng kinh khủng… Màn ảnh sẽ sáng lên, họ nhẽ ra sẽ cảm thấy một niềm vui của sự thỏa mãn. Nhưng những sắc màu đã mờ dần theo thời gian, bộ phim nhòa đi trên màn hình, những người phụ nữ ở một độ tuổi khác; họ sẽ bỏ ra ngoài; họ sẽ buồn. Đó không phải là bộ phim họ đã từng mơ. Đó không phải là bộ phim hoàn chỉnh mỗi người trong số họ đã từng lưu giữ trong thâm tâm, bộ phim hoàn hảo mà họ đã có thể say sưa xem hết lần này tới lần khác. Bộ phim mà họ nhẽ ra đã muốn làm. Hay thầm lặng hơn, không nghi ngờ gì nữa, bộ phim mà họ nhẽ ra đã muốn sống.”
— Les Choses rất quan trọng bởi nó được xuất bản vào năm mà tôi ra đời, bởi thế đó là một năm rất quan trọng … [cười] Đó là cuốn tiểu thuyết đầu tiên mô tả xã hội tiêu dùng và xã hội đó đáng thất vọng với loài người như thế nào. Tôi ngưỡng mộ Perec. Đó là cuốn tiểu thuyết đầu tiên của ông và ông đã nói mọi thứ về những gì đã xảy ra kể từ khi bức tường Berlin sụp đổ. Ba mươi năm trước ông đã hiểu tại sao sự kết thúc của các xã hội lý tưởng sẽ không làm cho chúng ta hạnh phúc, chúng ta cần có một giấc mơ. Giấc mơ của các nhân vật trong Les Choses là có những thứ vật chất. Đó là lý tưởng của họ: có nội thất, TV, một căn hộ xinh đẹp và chúng sẽ làm họ hạnh phúc. Dĩ nhiên là không phải thế. Đó có thể là cuốn tiểu thuyết đầu tiên nói rằng mua đồ sẽ không làm bạn hạnh phúc và đó là đề tài cho mọi thứ mà tôi đã viết ra. Thế hệ của tôi là một thế hệ mang nhiều thất vọng bởi chúng tôi đã bị lừa dối, ‘on a été escroqué’. Kể từ lúc tôi sinh ra, mọi người đã giải thích cho tôi rằng chủ nghĩa cộng sản là xấu xa, chủ nghĩa tư bản là tốt đẹp. Chủ nghĩa phát xít thì kinh khủng và các thế hệ cha mẹ và ông bà anh đã phải chịu đựng chiến tranh thì anh nên hạnh phúc với chủ nghĩa tư bản. Và điều tôi viết là về việc chúng ta không hạnh phúc với chủ nghĩa tư bản như thế nào, nó là không đủ, chúng ta cần một thứ gì đó khác. Tôn giáo thì phức tạp, nó đã qua rồi, chúng ta không thực sự tin nữa.
— Thế nếu không có một giấc mơ?
— Hãy bắt đầu viết sách để giải thích anh buồn như thế nào và có lẽ đó là lý do tại sao chúng ta say xỉn, dùng ma túy, quan hệ tình dục với người lạ và sau đó cũng chẳng thèm gọi lại, đó là bởi chúng ta không có một giấc mơ. Perec là điểm thay đổi đối với tôi. Khi ông nói chúng ta đã muốn là một phần của một bộ phim, chúng ta đã muốn cuộc đời của chúng ta như một bộ phim, nhưng rồi nó lại là một bộ phim tồi [cười], nó là một bộ phim tẻ nhạt, thì đó chính xác là những gì tôi cảm thấy! Tôi nghĩ đó là một vấn đề thực sự đối với thế hệ của tôi và thế hệ tiếp theo. Giờ họ có YouTube. Họ nghĩ Facebook và YouTube và Google sẽ làm họ hạnh phúc. Không đâu!
— Làm thế nào anh thoát khỏi những cạm bẫy của cuộc sống thành thị hiện đại nơi lối sống bị bán như cuộc sống?
— Tôi không trốn. Tôi ở bên trong thế giới này. Tôi là một phần của nó. Tôi có một tạp chí tên là Lui [Anh ấy] với rất nhiều hình ảnh quảng cáo và hình ảnh đẹp của những người mẫu khỏa thân. Tôi đi chơi, tôi say xỉn, tôi mua đồ, như mọi người khác. Tôi chỉ mô tả điều đó là không đủ để hạnh phúc như thế nào. Và tôi không thực sự biết làm sao để hạnh phúc và đó là điều tôi viết. Anh biết đấy, những người hạnh phúc, tôi không nghĩ là họ viết, hoặc họ viết thì rất buồn tẻ. Tôi bị thu hút bởi sự hào nhoáng, tôi là một phần của hệ thống, nhưng tôi cũng phàn nàn suốt ngày. Tôi là như thế, có lẽ việc đó rất dễ chịu. [cười]
— Tại sao anh viết tiểu thuyết? Anh tìm kiếm điều gì trong việc viết lách của mình?
— Cố gắng viết ‘mon malaise’ [vấn đề của tôi], sự khó chịu, ‘sodade’ [nỗi buồn sâu thẳm] bằng tiếng Bồ Đào Nha. Nó như là tự phân tâm, cuối ngày anh sẽ cảm thấy khá hơn nếu anh viết được một câu kể về việc tại sao anh thấy tệ, có vấn đề gì với anh, có vấn đề gì với cuộc đời này, chỉ một câu mỗi ngày thôi và thế là đủ, nó có ích đấy. Có thể một ngày nào đó anh sẽ ngưng viết khi anh biết mình là ai.
— Anh có đồng ý với Georges Simenon người đã từng nói: Viết lách không phải là một nghề mà là một sự nghiệp của bất hạnh. Tôi không nghĩ là một nghệ sĩ lại có khi nào hạnh phúc.
— Tôi rất tin là ông ấy đúng nhưng tôi hy vọng là ông ấy nhầm. Tôi yêu Simenon bởi ông ấy luôn cố gắng tìm những từ đơn giản. Ông có điều này từ Colette. Những mô tả rất chi tiết. Một sự nghiệp tôi hoàn toàn đồng ý. Khi chín tuổi tôi đã bắt đầu viết những thứ như nhật ký. Anh không quyết định trở thành một nhà văn, nó như bệnh vậy. Một số người thích sống, những người khác thích bất tử hóa nhiều thứ bằng cách viết lại chúng và nó như một khuyết tật trong cuộc sống vậy. Thỉnh thoảng, như trong một nhà hàng chẳng hạn, mọi người xung quanh tôi vui vẻ còn tôi như một gã đã chết thoát ra khỏi cái xác của hắn và đang nhìn vào mọi thứ chứ không phải đang sống.
— Viết có gợi lại ký ức không? Lướt sóng có kích thích việc viết không?
— Chúng có những điểm chung. Anh phải chờ có hứng và đột nhiên có một cơn sóng tới và anh phải lắng nghe xem điều gì xảy ra, và ghi chép lại rất nhanh. Tôi tin vào cảm hứng, tôi nghĩ nó có tồn tại. Có những ngày anh làm tốt và có những ngày như cứt. Viết lách là chờ đợi một cuộc hẹn với chính mình. Đôi khi anh có thể lỡ hẹn. Đôi khi anh viết được vài dòng…
— Tại sao anh viết First Inventory After the Apocalypse? Anh có thực sự quan tâm tới sự biến mất của sách giấy không?
— Ồ chắc chắn là có chứ, tôi rất sợ điều đó. Dĩ nhiên là thế giới đang thay đổi. Cuộc cách mạng kỹ thuật số. Với tôi đọc trên màn hình rất khác. Sách trở thành file số, không còn giống như khi đọc trên giấy nữa. Bởi sự tập trung. Nếu anh đọc Dostoevsky trên giấy anh phải ngồi xuống, mở một chai Armagnac, ngồi trong một cái ghế thoải mái xinh đẹp, tắt điện thoại, tắt TV, mọi thứ, phải có sự yên tĩnh và lắng nghe giọng nói của một ông già người Nga râu rậm đã chết nói chuyện với anh về việc cờ bạc đã hủy hoại cuộc đời ông ta như thế nào. Thật đấy. Đó là một niềm vui mà không có dạng thức nào khác của nghệ thuật có thể mang lại cho anh bởi vì anh sẽ lắng nghe linh hồn của một người thông minh hơn anh rất nhiều. Đó thực sự là một ưu đãi đối với tôi, văn học như một bộ phim mà anh đạo diễn trong đầu vì thế nó hơn tất thảy. Nhưng ngày nay thì việc đó ngày càng khó làm. Con gái tôi có đủ thứ cám dỗ nó, tôi không biết có ngày nào nó sẽ đọc Tội ác và Trừng phạt hay không. Với tôi việc đó cũng khó. Tôi có quá nhiều thứ cần phải tắt đi. Đọc một trang của Proust cũng như đánh vật. Tôi đọc nhiều hơn khi tôi ở cái làng nhỏ bé của mình ở tây nam nước Pháp. Không TV, không ai gọi tôi, tôi cảm thấy đơn độc, mắc kẹt… Đôi khi tôi ghét điều đó và tôi muốn trở lại và tới Montana! [cười]
— Hệ quả đối với xã hội là gì? Bởi mọi người dường như ổn thỏa với nhận thức rằng tâm trí của chúng ta, cách thức chúng ta xử lý thông tin, đang thay đổi. Dường như không ai nghĩ và làm rõ hơn về một thế giới nơi mọi thứ sinh ra đã thế…
— Thật buồn cười là chính cuộc cách mạng số đã khiến tôi nhận ra rằng tôi là một ‘réactionaire’ [kẻ phản động]. Tôi cứ nghĩ mình là một ‘progressiste’ [người tiến bộ], ‘libertaire’, ‘libéral’ [người theo chủ nghĩa tự do], một người của tương lai nhưng… không phải. Tôi là một người từ quá khứ và tôi phát hiện ra điều đó bởi tôi không thích Facebook, tôi không thích bị làm phiền suốt ngày bởi những thứ đồ công nghệ cứ đổ chuông và quấy nhiễu tôi. Tôi thích một nền văn minh cổ, lịch sử văn học, tôi thích có thời gian và quyết định mình sẽ làm gì với thời gian của mình, tôi thích lướt sóng. Tôi thích bất tuân theo cuộc cách mạng này. Tôi không nghĩ là tốt nếu không thể viết ra thứ ngôn ngữ tốt, với đúng chính tả, tôi không nghĩ cuộc sống sẽ tốt hơn nếu không thể đọc những cuốn tiểu thuyết dài.
— Dạng thức và độ dài của tiểu thuyết có đang lâm nguy không?
— Có. Không ai đang nói thật cả. Và sự thật là: anh không thể đọc Proust ở dạng ebook. Chỉ là anh không thể, điều đó là không thể. Vì thế tiểu thuyết sẽ thay đổi, cách con người viết và đọc cũng thay đổi, và có khi người ta sẽ chẳng đọc nữa. Tôi rất sợ mỗi khi tôi tới nhà một vài người bạn và thấy chẳng có quyển sách nào.
— Kỳ cục thế.
— Rất kỳ cục. Ngành công nghiệp âm nhạc cũng biến mất như những vật dụng. Không album, không CD.
— Tôi nhớ ai đó nói lần duy nhất nhân loại đi lùi về mặt công nghệ là khi chúng ta từ bỏ Concorde.
— [cười]
— Nhưng điều đó không còn đúng nữa. Hỏi Neil Young hay Eddie Vedder và họ sẽ bảo anh là bây giờ âm thanh được ghi âm chả ra làm sao. Nó không được tốt như vài năm trước và tôi có cảm giác phim ảnh cũng thế.
— Tarantino sẽ đồng ý với anh. Ông ấy chỉ ghi hình trên celluloid. Vấn đề là nó làm tôi hãi vì nó cho thấy là chúng ta đang già đi. [cười] ‘On est des anciens combattants.’ [Chúng ta là cựu binh rồi.] Những người thông minh nên phân tích mặt tích cực và tiêu cực của mọi phát minh. Cũng bình thường nếu nói nó có những mặt tốt. Anh có thể nói chuyện với mọi người trên khắp thế giới miễn phí qua Skype. Một vài thứ là tốt hơn. Nhưng ví dụ Twitter, nó thật ngu xuẩn. Nó khiến người ta nói ra những điều mà hôm sau họ phải ân hận, nói gì đó về xã hội chỉ trong vài chữ là quá ngắn. Gọi người khác là bạn trên Facebook. Họ đâu phải bạn của anh, anh đâu có biết họ. Có khi họ còn đang nói dối! Tôi biết năm người đang giả mạo dùng tên và ảnh của tôi. ‘Le progrès scientifique n’est pas toujours bon par essence.’ [Tiến bộ khoa học không phải lúc nào cũng tốt.] Cái này được gọi là cuồng khoa học. Larry Page, Mark Zuckerberg, họ cũng thật kỳ cục, họ tin vào một dạng nhân loại mới. Họ không chỉ nói cảm nhận thì tốt hơn suy nghĩ, họ còn nói những thứ tệ hơn. Họ nói chúng ta sẽ pha trộn máy móc với con người và tạo ra một loài mới trên đầu mang camera và trong người mang chip và chúng ta sẽ sống tới 400 năm… họ nói chính xác như là quân Quốc xã! [cười] Nó là một lý tưởng mới.
— Có vẻ như những kẻ kỳ quặc ở trường học đang thắng thế. Thế những kẻ lười biếng đâu rồi?
— Người tẻ nhạt nhất trong lớp học giờ đây lại giàu nhất thế giới. Đó là một vấn đề lớn. [cười] Với Adolf Hitler cũng thế. Có lẽ đoạn này không nên đưa vào bài phỏng vấn [cười] nhưng thật là thế, Adolf là ‘un raté’ [một kẻ thất bại]. Hắn không có tài năng để làm một họa sĩ và hắn đã rất tức tối trước những người có được các cô gái bởi vì hắn rất ‘complexé’ [phức tạp] và… thật nguy hiểm khi những kẻ kỳ quặc có được quyền lực. [cười] Anh biết vì sao không? Vì họ muốn trả thù. Họ muốn tất cả những người xuất chúng phải nghe lệnh của họ. Ví dụ khi Zuckerberg nói gì đó như là cuộc sống riêng tư không còn tồn tại nữa – đó là George Orwell và tôi không hiểu sao không ai phản ứng gì. Vì thế chúng ta phải kháng cự. Chọn phe cho mình là quan trọng. Anh thích những thứ phi lý, nghệ thuật, bản năng hơn, hay anh thích toán học hơn? Tôi không muốn làm siêu nhân.
— “Bạn không cần phải đốt sách để phá hủy một nền văn hóa. Chỉ cần làm mọi người ngừng đọc chúng.” Ray Bradbury cuối cùng cũng không xa lắm.
— Đúng thế và đó chính xác là những gì đang diễn ra hiện nay. Ông ta lầm về một điểm – người ta đang đốt sách. Chúng không bị đốt nhưng bị ‘pillonés’ [chất đống]. Hàng trăm ngàn cuốn sách sắp bị hủy. Năm nay ở Pháp đã có 78 hiệu sách đóng cửa. Khi anh đóng cửa hiệu sách đúng thực là anh hủy sách. Thế nên Bradbury hãy còn quá lạc quan. [cười]
— Tại sao đọc tiểu thuyết lại quan trọng?
— Bởi vì nó tốn thời gian, nó là việc quyết định dành thời gian của anh để ở một mình với chính mình và với tâm hồn của một thiên tài như Flaubert hay Walt Whitman. Perec lần nữa, một trong những cuốn sách của ông có tên là La Vie Mode d’Emploi. Sách như những cuốn tài liệu hướng dẫn cho cuộc sống. Những điều quan trọng nhất anh không được dạy ở nơi nào khác ngoài những cuốn tiểu thuyết. Yêu như thế nào, ý nghĩa cuộc sống là gì, anh có hạnh phúc không, cha mẹ anh có yêu anh không, anh có biết mùi của con kênh ở Venise không, anh có muốn đi xuyên Mỹ bằng tô tô từ NY tới LA với một gã khùng không? Tất cả những điều này anh học từ sách chứ không phải từ nơi nào khác. Sẽ chẳng có ai dạy anh làm sao để hạnh phúc hay tại sao anh lại buồn.
— Đó là lúc ra đi, thời điểm khi anh không còn làm việc được nhiều, không tiêu dùng, và có lẽ không còn là mối quan tâm lớn nhất của các chính phủ.
— Đó là lý do vì sao Quốc xã đã đốt sách. Họ không muốn mọi người nghĩ hay chỉ trích. Khi anh đọc anh rời khỏi thực tại và anh bắt đầu nghĩ và anh tự do hơn. Nhưng nó cũng vô dụng và đó là điều tôi thích. ‘Le sens de l’inutilité.’ [Cảm giác về sự phù phiếm.] Khi anh thức dậy vào buổi sáng và cả ngày dài anh có các cuộc hẹn, những thứ phải làm và anh hiệu quả từ 8h sáng tới 8h tối… nhưng khi anh lên giường anh lại không ngủ được. Có lý do – anh cần có thời gian vô dụng, để hoạt động với bản năng. Lãng phí thời gian và một việc hết sức quan trọng.
— Anh có một người anh hùng ưa thích nào không?
— Tôi có hai được không? Một người Pháp và một người Mỹ. Họ gần giống nhau và họ được viết ra gần như cùng thời. Meursault, trong L’étranger của Camus và Holden Caufield, trong The Catcher in the Rye. Họ giống nhau. Họ trẻ và lạc lối. Họ thực sự không biết làm thế nào để gia nhập được vào thế giới người lớn. Meursault giết người và không hiểu tại sao còn Holden bỏ trốn khỏi trường và đi vòng quanh Công viên Trung tâm. Họ là những phản anh hùng, và đó là điều tôi thích về họ. Họ bỏ trốn, họ không có mục tiêu thật sự nào và họ không muốn nghe lời ai. Holden lãng phí thời gian của mình, dĩ nhiên cậu ta bị đuổi học, nhưng thay vì về nhà và bị la, cậu ta đi lang thang, nói chuyện với một nữ tu, một cô gái điếm, một tài xế taxi… Cậu ta lang thang. Cậu ta là một hobo [kẻ lang bạt].
Nguyễn Hồng Anh dịch từ bài gốc đăng trên Hobo Magazine (truy cập ngày 13/07/2016). Bản dịch chỉnh sửa lần cuối ngày 17/08/2016.
